Het Gerechtshof Amsterdam heeft bij een recente uitspraak (ECLI:NL:GHAMS:2020:2944) de Rechtbank Noord-Nederland, zittingsplaats Haarlem, teruggefloten.

Laatstgenoemde Rechtbank oordeelde bij vonnis van 4 september 2019, zonder dat de gedaagde was verschenen, dat een contractsbepaling immoreel zou zijn. Wat was het geval?

Partijen hadden een leningovereenkomst gesloten, waarbij de geldverstrekker, de eisende partij, geen zekerheid had verkregen. Wel was in de overeenkomst een boetebepaling opgenomen, die met zich bracht dat, indien niet tijdig terug zou worden betaald, een boete van € 1.000,00 per dag verschuldigd zou zijn.

Normaal gesproken is een dergelijke boetebepaling een effectieve manier om tot terugbetaling te bewegen. In dit geval werd echter het geleende, een bedrag van € 27.500,00, niet op tijd terugbetaald. Sterker: de schuldenaar liet bijna anderhalf jaar de boel, de boel, hetgeen resulteerde in een boete van € 424.000,00 (!). Het geleende bedrag gaat op die wijze (dus) meer dan 15 keer over de kop.

De Rechtbank is van mening, zonder dat daar de schuldenaar de rechter om vraagt, dat een streep door de boetebepaling getrokken kon worden, omdat deze in strijd zou zijn met de goede zeden. Het boetebedrag stond, aldus deze rechter, in geen verhouding tot het geleende bedrag en was bovendien niet in tijd of bedrag gemaximeerd.

Het Gerechtshof geeft in haar arrest aan dat het boetebeding de schuldenaar dient aan te sporen tot het nakomen van de gemaakte afspraken. Vooraf stond niet vast of de boete überhaupt verschuldigd zou worden, noch welke omvang die boete zou hebben. Of en zo ja, welke boete verschuldigd zou worden hangt immers af van de nakoming van de gemaakte afspraken door de schuldenaar.

Het Gerechtshof is dan ook van mening dat niet valt in te zien dat in deze omstandigheden de moraliteit geraakt zou zijn. Het vonnis van de Rechtbank Haarlem wordt dan ook teruggedraaid en het Gerechtshof wijst de gevorderde boete alsnog toe.

Contractsvrijheid is een groot goed. Die vrijheid kent echter enkele wettelijke grenzen, bijvoorbeeld de openbare orde of de goede zeden. Is een afspraak in strijd daarmee, kan een rechter op eigen initiatief dit onderzoeken en vaststellen.

Het Gerechtshof stond dan ook stil bij het antwoord op de vraag of het boetebeding in strijd was met de fundamenteel ervaren normen van het ongeschreven recht. Daarbij staat de moraliteit centraal. Het Gerechtshof oordeelt dus, anders dan de Rechtbank, dat dit boetebeding, alle omstandigheden in samenhang beschouwd, niet immoreel is.

Deze uitspraak toont goed aan dat, ondanks het feit dat een geschil recht toe, recht aan lijkt, over de tekst van het boetebeding werd immers niet verschillend gedacht, de uitkomst toch niet altijd zwart of wit is!

Het is dan ook van belang in procedures niet alleen te proberen verbinding met de wederpartij(en) te krijgen, maar ook met de rechter.